24 Nentor 2024

Zëri ka një aftësi të jashtëzakonshme për të shkaktuar emocione të veçanta tek ai që e dëgjon. Thirrja melankolike e një mjelme sjell trishtim, gjëmimi i një luani ngjall frikë, dhe fishkëllima e i bilbilit aztek të vdekjes, tmerr të papërshkrueshëm.

Ky bilbil u zbulua për herë të parë gjatë një gërmimi në vitin 1999 në një tempull aztek në Meksiko, në duart e një viktime 20-vjeçare të flijuar. Bilbilat, të njohur gjithashtu si “ehecachichtli”, zakonisht lidhen me ceremoni sakrifikuese dhe shpesh zbukurohen me kafka ose bufa, të cilat simbolizojnë ardhjen e vdekjes.

Karakteristika më mahnitëse e këtyre bilbilave është fishkëllima e tyre unike dhe shqetësuese, që duket se imiton një ulërimë njerëzore.

Një studim i ri nga Universiteti i Cyrihut raporton se bilbili aztek i vdekjes është ndryshe nga çdo instrument tjetër i bërë ndonjëherë.

Studiuesit analizuan vetitë akustike të bilbilit duke krijuar rekonstruksione dixhitale 3D dhe kopje prej balte nga bilbilet origjinale të ekspozuara në Muzeun Etnologjik të Berlinit.

Ata gjithashtu testuan reagimin psikologjik të dëgjuesve duke regjistruar modelet e tyre të trurit, një fushë e njohur si psikoakustikë. Rezultatet u publikuan këtë javë në revistën Communications Psychology.

“Bilbilat kanë një konstruksion shumë unik,” tha Sascha Frühholz, autori kryesor i studimit, në një deklaratë për shtyp, “dhe nuk njohim asnjë instrument muzikor të ngjashëm nga kultura të tjera para-kolumbiane ose nga kontekste të tjera historike dhe bashkëkohore.”

Konstruksioni i këtyre bilbilave është disi kompleks. Trupi i bilbilit përmban dy dhoma të kundërta që janë ndërtuar për të ndërprerë rrjedhën e ajrit dhe për të krijuar tingullin karakteristik të fishkëllimës. Siç vëren Ars Technica, këto bilbila shfrytëzojnë konceptin e efektit Venturi, pasi ajri përshpejtohet ndërsa kalon nëpër një kalim të ngushtë.

Për të testuar efektin e bilbilit të vdekjes tek dëgjuesit, studiuesit ftuan 70 subjekte për të vlerësuar një mostër prej 2500 tingujsh. Nga këto të dhëna, ekipi zbuloi se bilbili i vdekjes ishte më afër lidhjes me emocionet negative dhe tingujt natyrorë, si ulërimat e primatëve.

Një studim tjetër (që skanoi trurin e 32 pjesëmarrësve duke përdorur fMRI) zbuloi se ndërsa njerëzit dëgjonin bilbilin e vdekjes, aktivizohej një zonë e trurit e lidhur me kuptimin simbolik. Kjo do të thotë se bilbili jo vetëm që kishte një reagim negativ, por gjithashtu prodhoi idenë brenda mendjeve të dëgjuesve se tingulli ishte simbolik. Studiuesit e përshkruajnë këtë si një “natyrë hibride” të bilbilit, duke ofruar një ndikim bazik psikoafektiv dhe njëkohësisht duke nxitur simbolizëm.

“Kjo është në përputhje me traditën e shumë kulturave të lashta për të kapur tingujt natyrorë në instrumente muzikore, dhe mund të shpjegojë dimensionin ritual të tingullit të bilbilit të vdekjes për të imituar entitete mitologjike,” tha Frühholz në një deklaratë për shtyp.

Me fjalë të tjera, ajo ulërimë e tmerrshme është një veçori, jo një defekt.